İç kontrol kavramı, köken olarak 1900’ lü yılların başlarına kadar giden bir kavramdır. Mali kontroller ile başlayan bu yolculuk, 1992 senesinde COSO tarafından ortaya koyulan COSO İç Kontrol Entegre Çerçevesi ile farklı bir boyut kazanmıştır. Bu doküman 2013 yılında çağdaş iş uygulamaları ve gelişmeler göz önünde bulundurularak revize edilmiştir.

1992’ den bu yana COSO Entegre Çerçevesinde yer alan iç kontrol ile ilgili tanım, iç kontrol mesleğini icra edenler ve iç kontrol sistemlerine ilişkin güvence sağlayanlar açısından kabul edilmiş ve benimsenmiştir:

İç kontrol, bir işletmenin yönetimi ve diğer çalışanlarından etkilenen ve aşağıda yer alan amaçlara ulaşmada makul güvence sağlayan bir süreçtir:

• Operasyonların etkinliği ve verimliliği,


• Mali raporlamaların güvenilirliği,


• Mevcut kanun ve düzenlemelere uyum sağlanması

Öte yandan bu tanım, farklı şekilde ifade edilir ise, ülkemiz şirket ve kamu idarelerinin çok önemli bir ihtiyacına yönelik çok önemli bir kurumsal sistem  olduğu daha açık görülecektir:

Internal Control Institute’ a göre iç kontrol; kurumların stratejik ve operasyonel seviyelerdeki hedeflerine ulaşmaları ve nihayetinde misyonlarını gerçekleştirmeleri amacı ile tasarlanan, her seviyede uygulanan, faaliyet ve stratejilerde görev, rol ve sorumlukları netleştirmeye katkı sağlayan, kurumların hedeflerine yönelik riskleri azaltmaya imkan veren, sistem, süreç ve araçlar bütünüdür.

COSO Modeline göre iç kontrol Kontrol Ortamı, Risk Değerlendirmesi, Kontrol Faaliyetleri, Bilgi ve İletişim ve İzleme bileşenlerinden oluşur. Her bir bileşenin iç kontrol sistemine ilişkin çok önemli rol oynadığı söylenebilir. Güçlü bir kontrol ortamı, güçlü bir iç kontrol sistemi için temel koşuldur.

İç kontrol bir sistem ve süreçler bütünü olarak ortaya çıkmış, dünyada pek çok ülkede  şirket/kamu idarelerinde 1992’den bu yana COSO modeli ve diğer ülkelerde ise farklı modeller çerçevesinde uygulanmaktadır. Türkiye, gerek kamu, gerekse de özel sektörde iç kontrol uygulamalarında Standart Model olarak COSO modelini baz almıştır.

İç kontrol bir sistem olduğuna göre, bu sistemi kurumlarda tasarlayacak, yönetecek, izleyecek ve raporlayacak uzmanlar gerektiği görülecektir.

ICI’ ın kuruluşuna kadar bu işlevler, ağırlıklı olarak kalite yönetimi inisiyatifleri, kalite yönetimi uzmanları, finansal kontrolörler ve iç denetçilerin danışmanlık rolleri çerçevesinde yerine getirilmekteydi. Öte yandan, iç kontrol gibi önemli ve adeta temel bir konunun, kendi uzmanlık alanının oluşmamış olması büyük bir eksiklikti ve bu eksiklik ICI’ ın kuruluşu ile ortadan kaldırılmış oldu.

ICI perspektifine göre, iç kontrol diğer alanlardan farklı, onlar ile ilişkili ancak özel bir uzmanlık alanıdır. İç kontrol uzmanları, kurumlarda, iç kontrol uzmanı, iç kontrolör, iç kontrol yetkilisi, iç kontrol sorumlusu veya iç kontrol personeli olarak farklı unvanlarda görev yapmaktadırlar. ICI, iç kontrol mesleği ile ilgili temel bilgi tabanı, sertifika programları ve uygulama modelleri ile iç kontrol mesleğinin sınırlarını net bir şekilde tanımlamakta ve meslek olarak iç kontrolü tanıtmakta ve desteklemektedir.

İç kontrol sistemine ilişkin güvence veren meslek grubu olan iç denetim ile iç kontrol arasında açık ve net bir ilişki olmakla birlikte, iç kontrol sistem ve süreçlerinin oluşturulması ve koordinasyonu ayrı bir uzmanlık gerektirmektedir. Benzer şekilde kalite uzmanları veya kalite kontrol uzmanlarınca icra edilen bazı faaliyetler de iç kontrol ile ilişkili olmakla birlikte, iç kontrol bu alanlardan kavramsal ve uygulama boyutu ile farklılık arz etmektedir.

İç kontrol kendi mesleki bilgi tabanı, standartları ve uygulama modelleri olan, farklı beceriler gerektiren ve sürekli mesleki gelişime açık bir meslektir. ICI tarafından ortaya koyulan temel prensipler, CICS ve CICP sertifikaları ile mesleki yetkinlik modeline dönüşmüş ve iç kontrol profesyonellerine sunulmuştur.